Hartenkreet
Hartenkreet
Wat ik met jullie deel is een waargebeurd, bescheiden verhaal. Het is bescheiden, omdat er net zoveel andere perspectieven zijn op de gebeurtenissen.
We gaan terug naar 2017, naar de plek Buytenhout. Sinds 2001 ben ik er actief betrokken. Ik voel een relatie met die plek en zet me er samen voor in met de mensen van de Buytenhouttafel. Voor ons is die plek belangrijk. We vinden het een oase: een betrekkelijk groen en gevarieerd landschap van zo’n 300 hectare waar mens, dier, plant, bodem, lucht en water verwikkeld zijn in een permanente stoeipartij om ruimte. Als we in het midden gaan staan en ons verbeelden dat de tijd verstrijkt, dan zien we de stad steeds dichterbij komen. We zien het gebied zelf vooral steeds drukker worden. Er is een groot groeiend boerenbedrijf dat er wel 100 hectare onder de hoede heeft, een terreinbeheerder Staatsbosbeheer, de waterbeheerders, verschillende bedrijven, vier omliggende gemeenten, waarvan twee met grondeigendom. Het gebiedje is van niemand, en tegelijkertijd van iedereen. Corona is nog ver weg.
We trekken ons plan: daarin gevoed door zorgen over de verstedelijking, de drukte, de verkeersbewegingen, maar ook gevoed door de mogelijkheden van deze plek als haven voor natuur, rust en ontmoeting, en als ‘thuis’ voor vele ondernemende geesten. Ons plan bestaat eruit, dat we aan de Buytenhouttafel over de grenzen van alle partijen en grondbezit heen het gesprek willen voeren over de toekomst. Om dat proces minder vrijblijvend maken, werken we aan onze spreekwoordelijke tafel toe naar een doel: we maken een visie. Want dat ontbreekt eraan. De huidige ideologische wind doet soms geloven dat het zorgdragen voor zo’n plek een kwestie is van individuele partijen die ieder voor zichzelf verantwoordelijkheid moeten nemen. Hoewel we het daar niet mee oneens zijn, zien we dat daaruit onvoldoende zorg en perspectief voor het geheel ontstaat. Ons uitgangspunt is dat kennis komt uit allerlei hoeken en gaten, en dat die ertoe doet in het gesprek over dit kwetsbare landschap. Een ander uitgangspunt is dat het mag vlammen, in dat gesprek. Verschillen wegwapperen om consensus te laten zegevieren leidt eerder tot verharding dan tot verbinding.
We noemen ons vaak een ‘burgerinitiatief’ en gebruiken de metafoor van de Buytenhouttafel. We ontdekken dat daar voedingsbodem voor is.
Aan de ene kant zien we dat de vele tafelsessies goed bezocht worden. Oók het afgelopen jaar, in de speciale online omgeving die we maakten. Als vrijwilligers spannen we ons in om diversiteit in het proces te brengen. We variëren vergaderlocaties, kiezen verschillende manieren van converseren, en variëren in tijdstippen waarop we denken dat de meeste mensen mee kunnen doen. We proberen zoveel mogelijk mensen te bereiken als we een sessie aankondigen, in een poging elitevorming te voorkomen. In totaal doen er aan de tafels om tot de visie te komen zo’n 150 mensen mee.
Aan de andere kant was er voor het maken van die visie ondersteuning vanuit gemeenten, provincie, hoogheemraadschap, ondernemers en ‘vrienden’ van het gebied – er was financiering, zodat we als vrijwilligers opdrachtgever werden en iemand konden inhuren om het proces te organiseren. Er is vanwege de Omgevingswet ook net een verplichting bij de gemeenten komen te liggen om een omgevingsvisie te maken, en daarin participatie een grote rol te geven. Alle puzzelstukjes vallen in elkaar. Als de visie ‘af’ is maken we er een magazine van, vol verhalen en uitleg, en vieren we een feestje, op de valreep, als het vanwege Corona nog kan. De visie biedt een wenkend perspectief, zonder alles dicht te timmeren, met een aantal kernwaarden die een alternatief uitgangspunt zijn voor beslissingen in de toekomst. In de tussentijd gaan grote partijen door met hun onderhoud, vervangen of vernieuwen van infrastructuur, besluitneming over beheer, en hun overlegvormen. Zien we daar de visie in terug?
Het uitkomen van de visie is ook een keerpunt van de Buytenhouttafel. Want wie zijn wij nou eigenlijk? Met de verwijzing naar de visie in de omgevingsplannen van de gemeenten lijkt voor hen de kous af, althans, wat betreft het investeren in tafelgesprekken. De financiering stopt. Als vrijwilligers worden we nog wel uitgenodigd door ambtenaren als zij plannen moeten gaan concretiseren, om participatie te borgen. De aanname lijkt te zijn dat wij als kerngroep spreekbuis voor het gebied kunnen zijn, op basis van de eerdere sessies. Maar wij vrezen, dat onze ‘participatie’ in deze raadplegende vorm de kern van het democratische idee achter ons initiatief in de kiem smoort. De uitwisseling en verbinding die we zoeken aan de tafels is de kern. Voor ons is de visie geen eindpunt, maar een begin. Een begin van verdere gesprekken, van verbinding van kennis, van een beetje democratisering in relatie tot een gebied dat zich niet aan de grenzen van formele volksvertegenwoordiging houdt, maar waar alles samenkomt en samenbindend perspectief nodig is.
En dan is er corona. Ons gesprek stokt. Elkaar in levenden lijve ontmoeten was zeg maar echt ons ding. Weer bij zinnen doen we veel, om dit gedurfde tafelexperiment verder te brengen. We ontwerpen zoals gezegd een eigen online Buytenhout waar we elkaar virtueel op verschillende plekken kunnen ontmoeten. We delen onze intentie op onze website, slepen onze tafel naar verschillende buitenevenementen. Als het weer kan, komt het voltallige college van de gemeente Delft een halve dag lang op bezoek.
We spreken uitvoerig met ambtenaren en met individuele wethouders. Iedereen lijkt van goede wil, maar terug achter de burelen lijken de toezeggingen en intenties tot samenwerking te versmallen naar wat er al was: projectgroepen die zich beperken tot al bekende, onvoldoende grensverleggende vormen van samenwerking; veel uitbesteed werk aan consultants die alleen verantwoordelijkheid dragen voor projecten; fysieke ingrepen die meer bedacht zijn vanuit routines en bestaande formele regels dan vanuit kritisch bewustzijn en betrokkenheid bij het proces dat in de tafelsessies heeft plaatsgevonden.
Tot slot dus nogmaals deze hartenkreet aan de bestuurders van Buytenhout: willen jullie de gesprekken gaande houden en deze nieuwe vorm van participatie steunen? Willen jullie actief meedoen en met ons leren over hoe we het experiment van de tafels verder kunnen uitwerken? Hoe willen jullie dit ondersteunen?
Marleen Buizer